نقد هفته نامه سلامت/23

در یکی از شماره های هفته نامه سلامت (1) خواننده ای می پرسد: «آب را نشسته بنوشیم یا ایستاده؟ آیا درست است خوردن آب به‌طور ایستاده در بدن جذب نمی‌شود و مشکلاتی از قبیل التهاب معده و مفصل ایجاد می‌کند؟ »

دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این پرسش، می گوید: « این باور از نظر علمی هیچ توجیهی ندارد. فقط خیلی مهم است که نوشیدنی‌ها و مایعات را با آرامش بنوشید زیرا خوردن آشامیدنی‌ها با استرس و اضطراب یا در حال راه رفتن و دویدن می‌تواند باعث ورود آب یا سایر مایعات به نای ‌شود و مشکلاتی برای فرد ایجاد کند. »

در سایت ها و شبکه های اجتماعی هشدارهایی در این خصوص به چشم می خورد که به طور مطلق عنوان می کنند «هرگز ایستاده آب نخورید!»و فهرستی از مضرّات ناشی از ایستاده نوشیدن آب را ذکر می کنند، بدون اینکه یک سند علمی ارئه کنند و یا از یک مرجع علمی نقل قول کنند (2)

لذا موضع آن متخصص محترم تغذیه در برابر این ادّعا می تواند موضع درستی باشد.

امّا وقتی به منابع حدیثی و جوامع روایی در خصوص آداب و طرز نوشیدن آب مراجعه می کنیم می بینیم که توصیه هایی از ائمه معصومین (علیهم السّلام) در این خصوص با تفکیک میان اوقات روز و شب ذکر شده است.

در روایات آمده که حضرت علی (علیه‌السّلام) فرمودند « از ایستاده آب خوردن بپرهیزید که باعث دردی می‌شود که درمان ندارد مگر اینکه خدای عزوجل بهبودی ببخشد.» (3) و امام صادق (علیه‌السّلام) با تفکیک میان نوشیدن آب در شب و روز، در حقیقت سخن حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) را تفسیر کرده و می‌فرمایند «ایستاده آشامیدن آب در روز، غذا را گوارا می‌سازد و ایستاده آشامیدن آب در شب، زرداب می‌آورد» (4)
همچنین آن حضرت در جایی دیگر می‌فرمایند «ایستاده آشامیدن آب در روز، مایه قدرت افزون‏تر و تن‏درستی بیشتر است.» (5)

 در کتاب نفیس حلیة المتّقین بابی در زمینه آداب خوردن و آشامیدن وجود دارد که در آن علّامه مجلسی (ره) نتیجه جمع روایات در زمینه طرز نوشیدن آب را به نقل از ابن بابویه (مرحوم صدوق) اینچنین ذکر می کنند که «مراد از این احادیث (که ایستاده آب خوردن را نهی می کند) آب خوردن شب است.»

گرچه ممکن است به طرق دیگر نیز بتوان بین روایات جمع کرد و لیکن چون مرحوم صدوق در نقل روایات و احادیث اهل بیت از بزرگان این فن بوده و کتب روائی او منابع اصلی تلقی می شود، احتمالاً به قرینه سایر روایات که در دسترس داشته و ملاحظه فرمودند، این گونه بین مفاد روایات جمع نموده و چنین استنباطی نمودند. (6)

بنابراین همان‌گونه که مراجع تقلید فرموده‌اند، ایستاده آب خوردن در روز اشکال ندارد ولى در شب مکروه است. (7)

دکتر سیّد سعید اسماعیلی صابر (متخصص طب سنّتی) توجیه علمی خاصی را در این زمینه ذکر می کند و معتقد است که طبیعت شب از نظر طب سنتی سرد و طبیعت روز، گرم است؛ زمین هم در شب سردتر از روز است و شما وقتی در شب ایستاده آب می خوری، این آب وارد معده و روده می شود و آب وقتی جذب می شود می تواند با جریان خون به سمت پاها بیاید.

پاها هم در طول شب سردی اش بیشتر از طول روز است (سن که بالا می رود این به خوبی احساس می شود که گاهی اوقات پاها در شب یخ می کند؛ لذا افرادی که در سنین بالا هستند و از این بابت شکایت دارند، شب ها باید یک چیزی روی پایشان بیاندازند).

خوردن آب وقتی ایستاده صورت می گیرد، در ساعات شب سردی را بیشتر به سمت پاها سوق می دهد و احتمالاً در دردهای مفاصل و پاها و ... نقش دارد؛ امّا وقتی شما می نشینید و آب می خورید در واقع این جذب آبِ سرد و سرما به سمت پا را کم می کند.

طبیعت روز هم که گرم است و وقتی آب را ایستاده می خورید و می خواهید به کل بدن منتشر شود، مشکلی ایجاد نمی کند. (8)

ناگفته نماند که اگر هم هیچ توجیه علمی راجب احادیث مذکور نداشتیم، نمی توانیم با تکیه بر علوم محدود تجربی در خصوص آنچه که هنوز به حس و تجربه درنیامده است، فتوای قطعی به ردّ آن ها بدهیم.

چرا که نمی توان علم را محدود به حس و تجربه دانست و هرآنچه را که هنوز به حس و تجربه بشری درنیامده است، فاقد توجیه علمی نامید.

همایون سلحشور فرد، کارشناس بهداشت محیط

پی نوشت ها:

1. هفته نامه سلامت، شماره 673، صفحه 31

2. خبرگزاری های مختلفی نظیر تسنیم، این مطلب را از افکارنیوز نقل می کنند، اما وقتی به سایت افکارنیوز مراجعه می کنیم تا بلکه سند یا مرجعی برای این ادعا بیابیم، می بینیم که افکارنیوز نیز مطلب را از تسنیم نقل قول می کند ! ؛ امّا در همان سایت ها به مطلبی بر می خوریم با این عنوان که «شب ها ایستاده آب ننوشید » و این مطلب می تواند به منزله قیدی بر مطلب قبلی شان باشد که در آن با بررسی احادیثی از ائمه معصومین (علیهم السّلام) نهی از ایستاده نوشیدن آب را محدود به ساعات شب ذکر می کنند.

3. علل‌الشّرایع 465

4. کتاب وسائل الشیعة (آل البیت) - الحر العاملی- ج 25 ص 239-240

5. الکافی، جلد 6، صفحه 383، حدیث 2 - کتاب المحاسن، جلد 2، صفحه 399، حدیث 2393، کتاب من لا یحضره الفقیه، ج 3، صفحه 353، حدیث 4244

6. به نقل از سایت پرسمان دانشگاهیان در پاسخ به سؤال « فلسفه نشسته آب خوردن در شب چیست؟ »

7. سایت آیت الله مکارم شیرازی، به نقل از متن کتاب ویرایش و بازنگری شده ی حلیة المتّقین

8. پاسخ به سؤال دانشجویان دانشگاه شاهد، 27 مهر ماه 1396+صوت - لینک کمی (سایت روشنگری)